زمانی که بحث مرجع قضایی به میان می‌آید، تصورات اغلب به سمت دادگاه‌ها و دادسراها می‌رود. اما در قانون نیز مراجع دیگری تحت نظر قوه قضاییه فعالیت کرده و اقدام به صدور آرای مختلفی می‌نمایند. دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع قضایی که زیر نظر قوه قضاییه فعالیت کرده و به شکایات مردم در ارتباط با موضوعات مختلفی رسیدگی می‌کند.
اصطلاح دیوان عدالت اداری به گونه‌ای است که اغلب اینگونه تصور می‌شود که مرجعی غیر قضایی محسوب شده و زیرمجموعه‌ای از نهاد دولتی است. اما در عمل به این شکل نیست و نحوه رسیدگی آن تفاوت آشکاری با روند رسیدگی در محاکم دادگستری نمی‌کند.
درباره دیوان عدالت اداری
در واقع می‌توان اینگونه بیان کرد که دیوان عدالت اداری، یک مرجع اختصاصی قضایی است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به شکایات مردمی از ارگان و نهادهای دولتی است. رسیدگی به دعاوی که جنبه اداری دارند، تنها وظیفه این سازمان محسوب نمی‌شود بلکه صدور رای وحدت رویه در مواقعی که بین شعب مختلف دیوان اختلاف نظر وجود داشته باشد نیز از دیگر وظایف آن است. به طور کلی، دعاوی شهروندان علیه یکدیگر در مراجع دادگستری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. اما گاهی اختلافات مردم با نهادهای دولتی است که در این شرایط نمی‌توان رسیدگی به دعاوی مزبور را به محاکم دادگستری ارجاع داد. به همین مناسبت، لازم است تا مرجع دیگری تشکیل شود تا به اختلافات بین مردم و دولت رسیدگی کند که در نهایت دیوان عدالت اداری طبق اصول و شرایط خاصی، شکل گرفت. هدف از تشکیل این نهاد، جلوگیری از تضییع حقوق شهروندان در برابر ارگان‌های دولتی است. تمامی این موارد سبب شد تا به موجب اصل ۱۷۳ قانون اساسی، مرجعی تحت عنوان دیوان عدالت اداری و زیر نظر قوه قضاییه، برای رسیدگی به شکایات مردمی علیه نهادهای دولتی تشکیل شود. برای آشنایی بیشتر با دیوان عدالت اداری و صلاحیت‌های قانونی آن و همچنین ساختار و تشکیات دیوان، در ادامه مطالب با ما همراه باشید.
ساختار و تشکیات دیوان عدالت اداری
دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع تخصصی برای رسیدگی به دعاوی مردم علیه دولت شکل گرفته است. این نهاد، یک سری ساختار و تشکیلات خاص دارد که در این بخش به توضیحات آن می‌پردازیم. دیوان عدالت اداری در تهران مستقر است و متشکل از متشکل از شعب بدوی، تجدیدنظر، هیات عمومی و هیات‌های تخصصی می‌باشد. همچنین تشکیلات قضایی، اداری و تعداد شعب دیوان با تصویب رئیس قوه قضاییه تعیین می‌شود.
شعب دیوان عدالت اداری
شعب دیوان عدالت اداری تشکیل شده از شعب بدوی و شعب تجدیدنظر است که به عنوان نخستین رکن دیوان اداری اداری شناخته می‌شود. شکایات مردمی ابتدا در شعب بدوی دیوان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. در واقع اگر شهروندان قصد شکایت از نهاد یا ارگان دولتی را داشته باشند، در وهله اول در شعب بدوی رسیدگی می‌گردد. شعبه بدوی بعد از انجام بررسی‌های لازم در نهایت اقدام به صدور رای می‌نماید. در صورتی که اصحاب دعوا یا نمایندگان قانونی آن‌ها نسبت به رای شعبه بدوی اعتراض داشته باشند، رسیدگی به آن در شعب تجدیدنظر صورت می‌گیرد. روند رسیدگی به شعب دیوان شبهات زیادی به روند رسیدگی به دعاوی محاکم دادگستری دارد. تشکیات بدوی و تجدیدنظر، در دادگاه‌ها نیز وجودا دارد که ابتدا در مرحله بدوی و سپس در مرحله تجدیدنظر مجددا رسیدگی می‌شود. گفتنی است که اگر طرفین دعوا با حکم صادره از شعبه بدوی اعتراضی نداشته باشند، پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه تجدیدنظر ارجاع داده نخواهد شد.
